Tocząca się za naszą wschodnią granicą wojna gwałtownie nasiliła emigrację obywateli Ukrainy do Polski. Obok humanitarnego i społecznego wymiaru dramatu uchodźstwa milionów Ukraińców, istnieje również jego wymiar ekonomiczny, ważny dla polskiej gospodarki i przedsiębiorców Dla wielu firm borykających się obecnie z brakiem pracowników zwiększona emigracja stwarza szansę na uzupełnienie wakatów. Zatrudnienie uchodźców ułatwić może specustawa Ukraina – czyli Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Głównym celem nowej regulacji prawnej jest ułatwienie niesienia pomocy obywatelom Ukrainy, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju. Dotyczy to również udogodnień przy zatrudnieniu w polskich firmach.
Wniosek o pobyt czasowy
Ustawa dotyczy emigrantów wojennych, którzy deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Między innymi ułatwia ona legalizację pobytu Ukraińców w Polsce – warunku niezbędnego do podjęcia (legalnej) pracy. Uchodźcom z Ukrainy, którzy przybyli do Polski po wybuchu wojny (24 lutego 2022) udzielane jest – na ich wniosek – zezwolenie na trzyletni pobyt. Wniosek taki składa się do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu.
PESEL dla Ukraińca
Ustawa zakłada ułatwienia w nadawaniu uchodźcom wojennym numeru PESEL, który pozwoli na sprawną komunikację z administracją publiczną, zapewni uzyskanie dostępu do profilu zaufanego. realizację usług publicznych, udzielanie im pomocy, ale także legalne zatrudnienie i podejmowanie działalności gospodarczej. W związku z toczącą się wojną dla Ukraińców przybyłych do Polski stworzono uproszczony, odformalizowany tryb uzyskania numeru PESEL. Otrzymuje się go na podstawie wniosku zawierającego katalog podstawowych danych wraz z dołączoną fotografią biometryczną oraz odciskami palców.
Wymagane jest przy tym ustalenie tożsamości danej osoby – w oparciu o dostępne dokumenty. Realia wojenne sprawiły niestety, że uchodźcy często zmuszeni byli w pośpiechu ewakuować się z bombardowanych domów i pozostawali bez jakichkolwiek dokumentów. W takich przypadkach umożliwia się nadanie numeru PESEL wyłącznie na podstawie stosownego oświadczenia wnioskodawcy.
Co do zasady o numer PESEL występuje osoba zainteresowana – a więc potencjalny pracownik z Ukrainy. Jest jednak możliwość, by uczynił to za niego pracodawca. W tym celu musi on posiadać pełnomocnictwo od obywatela Ukrainy do dokonania tej czynności prawnej za niego.
Specustawa – zatrudnienie
Przepisy ustawy ułatwiają dostęp do polskiego rynku pracy obywatelom Ukrainy, których wojna zmusiła do emigracji. Aby skorzystać z tego rozwiązania, pracodawca będzie obowiązany (w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy) powiadomić – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego praca.gov.pl – właściwy urząd pracy.
Przy podpisywaniu umowy z pracownikiem z Ukrainy postępuje się podobnie jak w przypadku zatrudnienia pracownika polskiego. Ważne jest, aby każda ze stron rozumiała treść umowy – ułatwi to sporządzenie jej w dwóch językach.
Pracodawca powinien złożyć oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, które rejestruje się w powiatowym urzędzie pracy. W oświadczeniu wskazuje się stawkę wynagrodzenia, formę zatrudnienia, miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy oraz okres pracy.
Ustawa zawiera także przepisy ułatwiające obywatelom Ukrainy wykonywanie zawodów medycznych. Są to m.in. przepisy przewidujące, że przez okres 18 miesięcy lekarzowi z Ukrainy będzie można udzielić zgody na wykonywanie tego zawodu w Polsce. Analogiczne uprawnienie dotyczy pielęgniarek i położnych.
Specustawa – działalność gospodarcza
Ustawa przewiduje umożliwienie prowadzenie działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy na zasadach obowiązujących obywateli polskich. W celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, uprawnienie to zależne jest od dokonania wcześniejszej rejestracji PESEL.
Obywatele Ukrainy legalnie przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oprócz prawa wpisania się do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, uzyskają również prawo zakładania spółki jawnej i partnerskiej.