Każdy, kto podejmuje zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę, winien zgłosić się na badania kwalifikacyjne (wstępne) wykonane przez lekarza medycyny pracy. Obowiązek dopilnowania tego leży po stronie pracodawcy. Badanie lekarskie do pracy przeprowadzane jest na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Niezależnie od badań wstępnych, pracownicy zobowiązani są również do wykonania badań okresowych i kontrolnych.

Poddawanie się badaniom profilaktycznym to obowiązek nie tylko pracownika, ale przede wszystkim pracodawcy. Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do stworzenia bezpiecznych warunków pracy, ale również regularnego monitorowania zdrowia – właśnie poprzez badania profilaktyczne. Dopuszczenie pracownika bez ważnych badań lekarskich do pracy jest niedozwolone i wiąże się z karą grzywny.

Skierowanie na badania

Badania profilaktyczne przeprowadzane są w oparciu o skierowanie. Pracodawca wystawia je w dwóch egzemplarzach, a kopię powinien przechowywać w aktach osobistych pracownika – wraz z otrzymanym od lekarza orzeczeniem lekarskim. W skierowaniu podaje dane pracownika, jego stanowisko oraz informacje, na jakie czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia jest narażony.

Bez pozytywnego wstępnego badania lekarskiego stosunek pracy nie może być nawiązany. Z kolei, jeśli podczas badania okresowego pojawią się przeciwwskazania do pracy, pracodawca zobowiązany jest zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy i przenieść na inne stanowisko.

Badanie profilaktyczne obejmują:

  • badania kwalifikacyjne – wykonywane przed przystąpieniem do pracy;

  • badania okresowe – wykonywane w celu monitorowania stanu zdrowia pracownika;

  • badania kontrolne – pracownik jest na nie kierowany w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, która trwała dłużej niż 30 dni; mają one na celu sprawdzenie, czy jego stan zdrowia pozwala na dalszą pracę.

Okresowe badania lekarskie

wykonuje się po upływie ważności poprzednich badań. Pracodawca na badania okresowe może wysłać również pracownika w przypadku zmiany stanu jego zdrowia – np. jeśli wykonuje on pracę przy monitorze komputerowym i pogorszył mu się wzrok oraz kiedy wykonuje pracę w szczególnie niebezpiecznych dla zdrowia warunkach.

Badanie okresowe powinno być wykonywane u każdego pracownika regularnie, co najmniej raz na 5 lat. O częstotliwości decyduje lekarz medycyny pracy. Wpływ na to ma zajmowane stanowisko (oddziaływanie czynników szkodliwych i uciążliwych), ale również stan zdrowia oraz wiek pracownika. Badania dostosowane do konkretnych warunków pracy, opisanych na skierowaniu.

Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić im okresowe badania lekarskie do pracy także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami (a nawet po rozwiązaniu stosunku pracy – jeżeli pracownik o to zawnioskuje).

Zgodnie z przepisami, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy pracownika. Za nieprzepracowany w związku z badaniami czas przysługuje mu prawo do wynagrodzenia oraz – jeżeli na badanie musiał dojechać z innej miejscowości – pokrycia kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Pracodawca ponosi również koszt przeprowadzonych badań lekarskich do pracy.

Orzeczenie lekarskie

Po przeprowadzeniu badania specjalista z zakresu medycyny pracy wystawia orzeczenie dotyczące wskazań do pracy na określonym stanowisku. W przypadku stwierdzenia przeciwwskazań w badaniach kwalifikacyjnych umowa o pracę nie może być zawarta. Jeżeli orzeczenie takie dotyczy badań okresowych czy kontrolnych, pracodawca zobowiązany jest do przeniesienia pracownika na inne stanowisko (nie może jednak na tej podstawie zwolnić pracownika).

Pracodawca oraz pracownik mogą nie zgadzać się z treścią wydanego oświadczenia – zwłaszcza, że ma ono znaczący wpływ na sytuację, także finansową obu stron. Przysługuje im zatem prawo do złożenia wniosku o powtórzenie badania lekarskiego (mają na to 7 dni od wydania orzeczenia). Wniosek składa się za pośrednictwem lekarza, który wydał wcześniejsze zaświadczenie. Kolejne badanie przeprowadzane jest w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, a orzeczenie w tym przypadku jest już ostateczne – nie można już się od niego odwołać.

Konsekwencja braku aktualnych badań profilaktycznych

Za tym, jak ważne są badania profilaktyczne w ramach medycyny pracy przemawiają przede wszystkim względy zdrowotne – konieczność uchronienie pracownika przed skutkami pracy na stanowisku nieodpowiednim do jego stanu zdrowia oraz możliwość wczesnego rozpoznania rozwijających się chorób. Nie bez znaczenia są również konsekwencje finansowe za ewentualne zaniedbania. Pracodawca, który dopuści do wykonania obowiązków zawodowych pracownika bez aktualnych badań profilaktycznych, musi się liczyć z zapłatą grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł za naruszenie przepisów BHP oraz praw pracowniczych.

Badania profilaktyczne w pracy można wykonać – między innymi – w Centrum Medycznym Medhouse. Ze szczegółami dotyczącymi PORADNI MEDYCYNY PRACY zapoznasz się TUTAJ.