Spółka cicha stanowi ciekawe rozwiązanie biznesowe, ponieważ z jej założeniem i prowadzeniem wiążą się nieliczne obowiązki podatkowe. Szczegółowy zakres praw i obowiązków reguluje tu wyłącznie umowa stron. Spółka cicha była opisana w przedwojennym kodeksie handlowym, lecz zniknęła z przepisów w latach 60-tych. Nie oznacza to jednak, że spółki cichej nie można założyć.

Czym jest spółka cicha

Używana potocznie nazwa „spółka cicha” może wprowadzać trochę zamieszania, ponieważ nie jest to spółka w formalnym znaczeniu, a jedynie rodzaj umowy cywilnoprawnej. Nie znajdziemy tej nazwy (tym bardziej definicji) w regulacjach prawnych, należy więc ona do umów nienazwanych. Brak ustawowej regulacji spółki cichej nie oznacza jednak, że została ona wykluczona z polskiego obrotu gospodarczego. Taka forma działalności jest dopuszczalna na podstawie art. 3531 Kodeksu Cywilnego, czyli wynika z ogólnej zasady swobody umów (strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego).

Spółka cicha polega w uproszczeniu na tym, że wspólnik cichy wnosi wkład, który nie powoduje powstania wspólności majątkowej – jak to ma miejsce po zawarciu umowy spółki cywilnej.

Po zawarciu umowy wspólnik jawny nadal posiada pełnię władzy w swoim przedsiębiorstwie. Wkład wprowadzany do majątku przedsiębiorcy nie powoduje też zmian statusu majątkowego przedsiębiorstwa. Wkład wspólnika cichego nie jest uważany za wspólną własność – jego właścicielem staje się przedsiębiorca. Korzyść majątkowa przyznana wspólnikowi cichemu zawsze musi być uzależniona od zysku przedsiębiorstwa – inaczej stanowiłaby rodzaj umowy pożyczki

Wkład wspólnika cichego może mieć dowolną postać – finansową, rzeczową lub wkład pracy. Umowa ta zawierana jest pomiędzy przedsiębiorcą (osobą fizyczną lub spółką), a jego cichym wspólnikiem, który w tym przypadku staje się pewnego rodzaju inwestorem (pasywnym). Choć wyłączona jest osobista odpowiedzialność cichego wspólnika wobec wierzycieli przedsiębiorcy, obie strony podejmują pewne ryzyko – wspólnik jawny ponosi ryzyko prowadzenia działalności i jej skutków (w tym ewentualnych strat i zobowiązań wobec wierzycieli), z kolei wspólnik cichy ryzykuje utratą zainwestowanego majątku.

Minimum formalności

Spółka cicha nie wymaga szczególnych formalności, nawet zachowania formy pisemnej (zdrowy rozsądek podpowiada jednak, by określając warunki współpracy „nie oszczędzać na papierze”). Nie wymaga również innych formalności związanych z prowadzeniem biznesu – jak wpis do KRS czy CEIDG, nie pociąga za sobą obowiązkowych ubezpieczeń ZUS.

Wspólnik cichy

Określenie „cichy” (oczywiście potoczne) wynika stąd, że w spółce, do której wniósł majątek – ponieważ nie tworzy to wspólnoty formalnej – nie ma prawa głosu. Tym samym nie ma wpływu na działalność spółki. W zamian za swój wkład otrzymuje wyłącznie udział w zyskach. Ma prawo przeglądania ksiąg rachunkowych przedsiębiorstwa, jednak na tym w zasadzie kończą się jego uprawnienia kontrolne – chyba, że strony uzgodnią w umowie inaczej.

Mimo, że wspólnik cichy co do zasady nie ma wpływu na działalność przedsiębiorstwa, wyjątkiem od tej reguły jest zamiar jego zbycia. Przyjmuje się, że wspólnik cichy musi na to wyrazić zgodę, ponieważ zawierając umowę spółki cichej, przedsiębiorca nałożył na siebie obowiązek prowadzenia przedsiębiorstwa, celem zapewnienia wspólnikowi cichemu udziału w zysku.

Wspólnik cichy może również pozostać „niewidzialny”, anonimowy – nie ma bowiem obowiązku ujawniania się i może być znany jedynie swojemu partnerowi biznesowemu.

Podatki

Zawarcie umowy spółki cichej nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z odpowiednią ustawą, obowiązek ten dotyczy umowy spółki (oraz ich zmiany), jednak w katalogu wymienia się tylko spółki osobowe oraz kapitałowe – a do takich nie zalicza się spółka cicha.

Po stronie przedsiębiorcy jawnego otrzymującego wkład od wspólnika cichego nie powstaje przychód do opodatkowania, ponieważ nie następuje tutaj przysporzenie majątkowe. Dlatego wniesienie wkładu pozostaje neutralne na gruncie podatku dochodowego – o ile w umowie spółki cichej nie zostanie zastrzeżone, że wkład nie podlega zwrotowi na rzecz wspólnika cichego.

Jeżeli wspólnik cichy również prowadzi działalność gospodarczą, uzyskane dochody opodatkowuje się wraz z innymi dochodami z prowadzonej działalności. Traktuje to jako „czysty zysk”, ponieważ w tym przypadku nie występują koszty uzyskania przychodów.

Jeśli natomiast wspólnik cichy nie jest przedsiębiorcą, uzyskane dochody kwalifikowane są jako przychody z kapitałów pieniężnych – analogicznie jak opodatkowanie odsetek od pożyczki. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest przychód, który nie podlega pomniejszeniu o koszty jego uzyskania. Przychód ten podlega opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Podatek potrąca wspólnik jawny (będący w tej sytuacji płatnikiem) dokonując wypłaty zysku.



S.F.