Rynek usług budowlanych od 2017 r. objęty został nowymi regulacjami podatkowymi w zakresie Vat, mającymi na celu wyeliminowanie pojawiających się nieprawidłowości na tym polu. Obowiązek zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia pojawia się po spełnieniu określonych warunków, na co przedsiębiorcy powinni zwracać szczególną uwagę, zwłaszcza że jest to odstępstwo od ogólnych zasad obowiązujących na gruncie ustawy o Vat.

Kiedy należy zastosować przepisy o odwrotnym obciążeniu
Omawiana regulacja zakłada, że w odniesieniu do pewnych kategorii transakcji, podatnikiem z tytułu ich świadczenia jest nabywca. Odwrotne obciążenie nie ma zastosowania do każdej usługi budowlanej. W załączniku nr 14 do ustawy o Vat został umieszczony szczegółowy katalog usług budowlanych, łącznie z odwołaniem się do symbolu PKWiU, i tylko w tym zakresie podatnicy Vat są zobowiązani do zastosowania tej szczególnej regulacji. Jest to o tyle ważne, że błędna klasyfikacja świadczonej usługi powoduje, że obie strony transakcji nieprawidłowo rozliczą podatek Vat. Gdy pojawią się wątpliwości co do charakteru danej usługi, można dla pewności wystąpić o opinię klasyfikacyjną do GUS, choć nie ma takiego ustawowego obowiązku.
Mechanizm odwrotnego obciążenia w budownictwie został opisany w art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o Vat. Wskazano w nim konieczność spełnienia następujących przesłanek: usługodawca musi być czynnym podatnikiem Vat, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, a usługobiorca również musi mieć status podatnika zarejestrowanego jako podatnik Vat czynny.

Ważne aby usługi świadczył podwykonawca
Ustawa o Vat zawiera jeszcze jedno ograniczenie dotyczące stosowania odwrotnego obciążenia w budownictwie. Procedura ta ma zastosowanie, gdy usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca. Ustawa nie wyjaśnia, jak to pojęcie należy rozumieć, co może w praktyce rodzić pewne wątpliwości. MF stoi na stanowisku, że wykładnia językowa rozwiązuje wszelkie problemy, wskazując, że podwykonawca to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy – definicja zawarta w słowniku języka polskiego PWN.
Mając powyższe na uwadze, jeżeli główny wykonawca zleci wykonanie usług w ramach swojej umowy zawartej z inwestorem kolejnemu podatnikowi – wówczas ten podatnik staje się jego podwykonawcą. Należy pamiętać, że każdy kolejny podatnik w takim szeregu zleceń staje się podwykonawcą w stosunku do głównego wykonawcy, niezależnie od liczby dalszych podzleceń usługi.
Ministerstwo Finansów wydało w tym zakresie stosowne objaśnienia podatkowe z dnia 17 marca 2017 r., wyjaśniając szereg wątpliwości, choć trzeba pamiętać, że objaśnienia nie są źródłem prawa i nie mają mocy interpretacji ogólnej MF.

Podwykonawca – interpretacje podatkowe
Przykładowe interpretacje w sprawach indywidualnych dostarczają kolejnych wyjaśnień. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 lutego 2018 r. (0113-KDIL1-3.4012.644.2017.2.JNA) wskazał, że jeśli w realizacji danej inwestycji uczestniczy podwykonawca to muszą wystąpić dwa rodzaje zleceń: pierwotne zlecenie na usługi budowlane udzielone głównemu wykonawcy oraz zlecenie na usługi budowlane udzielone przez głównego wykonawcę na rzecz kolejnego podmiotu, który pełni właśnie funkcję podwykonawcy. Tym samym konieczne jest uwzględnienie funkcji poszczególnych podmiotów uczestniczących w realizacji inwestycji budowlanej oraz charakteru relacji pomiędzy nimi.
Jeśli mają być zidentyfikowane dwie usługi budowlane, to mechanizm odwrotnego obciążenia nie będzie miał zastosowania, gdy pierwotne zlecenie dotyczy np. dostawy towaru wraz z usługą budowlaną, a zleceniobiorca podzleca wykonanie samej usługi budowlanej. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy pierwotne zlecenie dotyczy usługi serwisowej, a zleceniobiorca w jej ramach podzleca wykonanie usługi budowlanej wymienionej w załączniku nr 14 (interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 grudnia 2017 r. 0111-KDIB3-1.4012.752.2017.1.RSZ.)

Zarejestrowany podatnik Vat czynny – jak sprawdzić
Na usługodawcy usługi budowlanej ciąży szczególny ciężar prawidłowego zidentyfikowania, z jakim kontrahentem ma do czynienia, gdyż od tego zależy, czy mechanizm odwrotnego obciążenia ma być zastosowany. Oprócz tego że sam musi być podwykonawcą i zarejestrowanym podatnikiem Vat czynnym, to usługodawca również musi mieć status zarejestrowanego podatnika Vat czynnego.
Dla upewnienia się co do statusu kontrahenta, usługodawca może przede wszystkim wykorzystać wyszukiwarkę przygotowaną przez Ministerstwo Finansów. Wystarczy znać NIP usługobiorcy i sprawdzić status podatnika w bazie on-line. Można ponadto złożyć wniosek do urzędu skarbowego o wydanie stosownego zaświadczenia.

Sposób rozliczenia podatku
Świadczący usługę budowlaną jako podwykonawca nie rozlicza podatku Vat, o czym należy pamiętać. Wystawiona faktura w swej treści nie ma stawki podatku, kwoty podatku, kwoty brutto, a nabywca usługi opłaca tylko kwotę netto. Ważne aby na fakturze pojawiła się informacja o zastosowaniu mechanizmu odwrotnego obciążenia. Brak naliczenia stawki Vat nie można mylić ze stawką Vat 0% czy stawką zwolnioną. W takiej sytuacji nabywca wykaże w swojej deklaracji podatek Vat od tej usługi, równocześnie odliczając wartość tego podatku (jeśli korzysta z pełnego prawa do odliczenia). Świadczący usługę z kolei wykaże w deklaracji tylko kwotę netto, bez podatku Vat należnego.
Usługodawca objęty został dodatkowym obowiązkiem złożenia informacji podsumowującej w obrocie krajowym VAT-27. Termin złożenia informacji to 25 dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu wykonania tych usług. Informację należy złożyć tylko i wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Odliczenie podatku Vat przez usługobiorcę – nowe zasady
Usługobiorca, mający obowiązek wykazania podatku Vat należnego z tytułu otrzymania usługi budowlanej objętej mechanizmem odwrotnego obciążenia, objęty został nowymi regulacjami w zakresie prawa do odliczenia podatku Vat.
Przede wszystkim prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje za okres, w którym w odniesieniu do tych transakcji powstał obowiązek podatkowy. Usługobiorca może z tego prawa skorzystać pod warunkiem, że wykarze kwotę podatku należnego z tytułu tych transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek, nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów lub usług powstał obowiązek podatkowy. Jeśli natomiast minie wskazany 3-miesięczny okres, a podatek Vat należny z tego tytułu nie zostanie rozliczony, konieczne jest podjęcie następujących działań: podatnik koryguje deklarację za okres, w którym był zobowiązany rozliczyć podatek Vat należny, natomiast w zakresie podatku naliczonego, dokonuje odliczenia w deklaracji bieżącej.

Stan prawny: 2018.03.06